رودکی و خیام

در میان سخندانان و اندیشه وران ایرانی، خیام یکی از بزرگانی است که وجوه شباهت های مضمونی و فکری او را با رودکی می توان موضوع سخن قرار داد. عمدۀ مسائل و موضوعاتی که در شعر خیام مطرح است، به عنوان اصول اولیۀ دستگاه فلسفی در اندیشه و حکمت خسروانی و فرهنگ آریایی دیده می شود. بنیاد و اساس حکمت خسروانی و بن مایه های فلسفی، شفاف تر از همه جا، در شعر رودکی تبلور یافته است؛ همان که در شعر خیام کاملاً به صورت فلسفی و مشخص مطرح شده است. در این مقاله، عناصری از این افکار فلسفی که در شعر رودکی و خیام مشترک است، با ذکر شاهدمثال هایی از هردو شاعر موردبحث و مقایسه قرار گرفته است. نتیجۀ بحث آن است که رودکی سرسلسلۀ اندیشه ورانی از فرهنگ ایرانی است که در قلمروی شعر فارسی با تکیه بر اصالت های فرهنگی کهن به جهان و آفرینش می نگرد و در پیکار بی سرانجام اهریمن و اهورا، همواره اهورایی می اندیشد. این سلسله که آغازگر آن رودکی است، در خیام به اوج می رسد.